Zo af en toe gebruik ik mijn column voor onbeschaamde zelfreclame. Nu moet ik wel erbij vermelden dat het sporadisch voorkomt. Zo heb ik mijn column in dit tijdschrift al sinds 2009 en aangezien we nu (tijdens het schrijven nog in december 2015 maar tegen de tijd dat de lezer dit onder ogen krijgt, al januari 2016) zeven jaar verder zitten, kunnen we concluderen dat dit mijn derde stuk van zelfreclame is. Met één stuk in ongeveer 2,5 jaar mag ik toch wel deze gelegenheid gebruiken om mijn nieuwste boek te promoten en een ander boek te vermelden.
Mijn nieuwste boek 'Nation-building and historiography in modern Turkey: Anatolia, the Balkan and geographical emphasis' is mijn eerste Engelstalige boek, maar mijn vierde boek in totaal. Op Kerstavond is de officiële release van het boek (24 december 2015), nadat het eerder twee dagen opgeschoven werd (de oorspronkelijke datum was 22 december 2015). Maar december 2015 was voor mij een bewogen maand, omdat ook het boek 'Geachte redactie,' van Anouk van Kampen uitkwam waarin ik ook een (bescheiden) bijdrage had. Met deze twee boeken in één maand, was het een perfecte afsluiting van 2015.
Toch is vooral het boek 'Nation-building and historiography in modern Turkey: Anatolia, the Balkan and geographical emphasis' bijzonder voor mij omdat het onderzoek dat erin zit, mij toch ruim twee jaar kostte. De conclusies en statistieken in het boek, in het bijzonder de gegevens van Turkse schoolboeken tussen 1923 en 2010, zijn dan ook uniek te noemen.
Aan de hand van deze gegevens, tracht ik in het boek de invloed van deze schoolboeken op het proces van natievorming in Turkije in kaart te brengen. Hierbij is voor mij het belangrijkste aspect niet alleen de invloed van de schoolboeken op dit proces, maar ook de sublieme boodschap die leerlingen tussen de regels door meekrijgen. In dat aspect is Turkije namelijk vrij bijzonder omdat het een vrij nieuw land is (opgericht in 1923) en nog steeds zoekende is naar zijn identiteit. In dat kader zijn dan ook de radicale veranderingen in de schoolboeken te verklaren die variëren van anti-islamitisch (ergo: weinig nadruk op de islamitische aspecten in de Turkse cultuur) tot Pan-Turkistisch neigingen (ergo: de nadruk op Centraal-Aziatische sporen in de Turkse maatschappij). Ongeveer gelijktijdig met de politieke ontwikkelingen, kan men ook de aanpassingen in de Turkse schoolboeken zien namelijk.
Binnen dit proces ziet men dan ook dat Turkije niet zozeer "anti-islam", "nationalistisch" of zelfs "westers" is te noemen, maar meer "zoekende naar een culturele identiteit" en dus vooral pragmatisch is in de aanpak daarvan. Waar veel landen (krampachtig) vasthouden aan een bepaald aspect als de kern van hun cultuur, heeft Turkije een vrij pragmatische aanpak om zo nodig de nadruk op andere aspecten van zijn geschiedenis te zetten. Dit verklaart waarom Turkije door bepaalde groepen als "fascistisch" wordt bestempeld terwijl weer anderen het land als "liberaal" zijn. Het zijn simpelweg andere aspecten uit de Turkse geschiedenis die de nadruk krijgen binnen die lagen van de bevolking. Geen van allen heeft in principe ongelijk.
In de kijkwijze naar Turkije, houden veel mensen toch nog krampachtig vast aan het beeld dat zij (of hun groep) hebben van Turkije om daar vervolgens argumenten bij te zoeken. Dat terwijl de realiteit veelal anders ligt omdat de nadruk en verwaarlozing van bepaalde elementen in de Turkse historie vaak en veelvuldig verschuift. Ook mijn boek heeft hierdoor een zekere emotionele lading doen ontketenen waarbij commotie is ontstaan. Of men ooit in staat zal zijn om slechts feitelijk te kijken naar Turkije zonder een emotioneel verhaal erbij, is mijn laatste overpeinzing van dit jaar...
Hierbij wens ik eenieder een geweldig oudejaarsfeest en beloof ik de lezers weer veel nieuwe overpeinzingen vanuit mijn kant voor het nieuwe jaar. Dat is in ieder geval mijn voornemen voor 2016!
Drs. Armand Sağ
