De vriendelijke oorlog
Drs. Armand Sağ
Beelden uit Oekraïne laten meteen twee dingen heel duidelijk zien: het gaat er nog relatief vriendelijk aan toe, en een deel van de Oekraïners wil echt geen Russische interventie in hun land. Vooral het eerste maakt me nieuwsgierig, waar komt dat toch? In principe is het een oorlog en er vallen slachtoffers aan beide kanten met soms wrede bombardementen op civiele doelen. Toch zien we beelden van Oekraïners die Russische soldaten gevangen genomen hebben en hen eten aanbieden. Andersom zien we Russische soldaten die extreem veel geduld tonen en niet schieten op soms wel zeer agressieve Oekraïners die zelfs Russische soldaten bedreigen.
Uit een recente enquête komt dit ook terug: 58,8% van de Russen vindt de militaire operatie in Oekraïne terecht terwijl 59,7% vindt dat de hele oorlog de schuld van de Verenigde Staten van Amerika is. In dezelfde peiling stelt 88,1% dat Russen en Oekraïners vrienden moeten zijn. Hier is dan ook wat voor te zeggen: ‘Oekraïne’ betekent niks meer dan ‘grensgebied’ en het verschil tussen Russen en Oekraïners is zeker geen etnisch verschil. Het was de Georgische Sovjet-dictator Stalin die het grensgebied promoveerde tot een Sovjetrepubliek en het toepasselijk de naam ‘grensgebied’ (oftewel ‘Oekraïne’) gaf.
Er is verder geen fundamenteel etnisch verschil. Oekraïners zijn Russen die toevallig aan het grensgebied woonden. Niks meer en niks minder. Dat er sinds Stalin, toch wel culturele en zelfs linguïstische verschillen is ontstaan, heeft meer met de gemaaktheid van de Oekraïners te maken dan met een etnisch verschil. Het is ook meteen enerzijds wat het maakte dat de Russische president Putin wilde ingrijpen in Oekraïne: door westerse beïnvloeding werden Oekraïners cultureel verwijderd van Russen.
Nu is dit natuurlijk geen goedmakertje voor de militaire operatie maar het laat wel duidelijk zien dat de pogingen om Oekraïne los te weken van de Russische verwantschap, ook meteen zou betekenen dat Rusland zijn ‘grensgebied’ en ongeveer 44 miljoen bondgenoten kwijtraakt. Hierover had journalist Anton Vyacheslavovich Krasovsky, zelf als homoseksuele man in het homofobe Rusland toch vrij kritisch op Rusland zelf, al in januari 2022 gezegd dat Rusland nooit zou toestaan dat zijn grensgebied lid zou worden van NAVO; nota bene een militair bondgenootschap dat als doel heeft om Sovjet-Rusland te overwinnen.
Dit verklaart dan ook meteen de relatief vriendelijke oorlog tussen Rusland en Oekraïne: de burgers van beide landen kunnen elkaar goed verstaan en zijn cultureel zeer verwant aan elkaar. Het maakt oorlog voeren moeilijk en in het ergste geval is er dus sprake van een ‘vriendelijke’ oorlog waarbij dialoog op de grond tussen soldaten van beide kanten mogelijk blijkt.
Er zijn Russische commandanten die benadrukken dat Russen alleen bepaalde militaire doelen mogen bombarderen en daarbij soms zelfs Oekraïners in bepaalde wijken oproepen om te evacueren omdat er enkele uren later een bombardement zal plaatsvinden. Anderzijds zijn er Russische soldaten die weigeren te schieten op Oekraïners en ze proberen over te halen om niet terug te vechten, tot Oekraïners die extreem aardig zijn en goed zorgen voor Russische soldaten nadat ze gevangen genomen zijn. Soms gaat het wel net iets te ver, zoals toen twee Russische soldaten een Oekraïns politiebureau binnenliepen om de agenten om brandstof te vragen voor hun tanks. Deze twee soldaten werden gearresteerd, maar het geeft wel goed weer dat in deze vriendelijke oorlog er geen strakke grenzen zijn tussen vijanden en vrienden.
De onderlinge vriendschap is zo ver dat er soms, in onze ogen, onrealistische toenaderingen worden gezocht; zoals met de politieagenten die om brandstof worden gevraagd. Maar ook aan de andere kant zie je dezelfde toenadering als Russische soldaten die gedurende hun gevangenschap, hun moeders of echtgenotes mogen bellen. Er zijn daarnaast ook oproepen dat de gevangen Russische soldaten vrijgelaten zullen worden als hun moeders ze komen ophalen; een soort Slavische traditie dat elkaars moeders heilig zijn. Te midden van al deze beelden, is mijn overpeinzing van deze maand dan ook waarom op de Westerse media er vooral verhalen worden verteld van bloeddorstige oorlogsmisdaden die voor mij verder niet te verifiëren zijn maar er vooral op uit lijken te zijn op de Oost-Europeanen (en Russen in het bijzonder) zwart te maken…
Drs. Armand Sag
Historicus en turkoloog
www.armandsag.nl