Hollanda’da sosyal devlet uygulamalarından biri olan sosyal geçim yardımı ödeneğinin (Bijstand) geçmişi olduğu gibi geleceği de bulunmaktadır.
Hollanda sosyal güvenlik sistemi (Sociale zekerheid in Nederland) üç ana bölümde incelenebilir:
1. Halk sigortaları (Volksverzekeringen),
2. Çalışanların sigortaları (Werknemersverzekeringen),
3. Sosyal destek ve yardımlar (Sociale voorzieningen).
Hollanda’da 500 Bin Kişilik Türk Toplumu Olmazdı!
Sosyal geçim yardımı (Bijstand), sosyal devlet anlayışının, sosyal demokratların, sosyalistlerin, komünistlerin ve liberallerin yüzyıllardır verdikleri yaşam hakkı mücadelesi sonucunda kazanılmış bir haktır.
Bu noktada, sosyal demokrat, sosyalist ve sosyal güvenlik sisteminin öncüsü olan Dr. Willem Drees’i (SDAOP – PvdA) unutmamak gerekir. Emeklilik hakkı da onun öncülüğünde, 1957 yılında yasalaşmıştır.
Hollanda’da sosyal yardımlar sayesinde Türk toplumu konut, gıda, eğitim ve aile yaşamına dair olanaklar elde etti. Çıkan sonuç şudur: Hollanda’da ne 500 bin kişilik bir Türk nüfusu, ne okulları, ne camileri, ne dernekleri ne de vakıfları olurdu. Eğer sosyal yardımlar olmasaydı, yaşamını sürdürebilmek için çalışmak zorunda kalan etkisiz ve yetkisiz bir Türk toplumu ortaya çıkardı.
Sosyal Destekler ve Yardımlar Yasaları (Sociale Voorzieningen)
Geliri, malı ve mülkü olmayan, zor durumda bulunan Hollanda vatandaşları ile Hollanda’da ikamet iznine sahip göçmenlerin alabileceği sosyal adaleti pekiştiren yasal uygulamalar ve düzenlemeler şunlardır:
1. Sosyal Dayanışma ve Destek Kanunu (Sociale voorzieningen):
• Participatiewet (Bijstand), IOAW, IOW, IOAZ, Wajong
2. Sosyal Sigortalar (Sociale verzekeringen):
• 2.1. Halk sigortaları (Volksverzekeringen): WLZ, AOW, ANW ve AKW
• 2.2. Çalışanların sigortaları (Werknemersverzekeringen): WIA, WAO
Fakir ve Yoksula Yardım
Fakirler Kanunu (Armenwet), 19. yüzyılın ortalarında yasal bir statü kazanmıştır. Daha öncesinde ise kiliseler ve onların vakıfları, yoksullara düzenli yardım (aalmoes / caritas) sağlamaya devam ediyordu.
Toplumsal inanç gruplarından Katolikler ve Protestanlar için kendi cemaatlerine yardım ve destek sunmak önemli bir görevdi. Bu yapılanma verzuiling olarak bilinir.
1. Sosyal Geçim Yardımı (Bijstand)
Sosyal yardımların yasal statü kazanmasına giden süreçte, Hollanda’nın ilk kadın Sosyal Hizmetler Bakanı Marga Klompé’nin (Katholieke Volkspartij) 1965 yılında görevde olduğu dönemde yürürlüğe giren “de Algemene Bijstandwet”, önemli bir dönüm noktasıdır.
Bu yasa, toplumda fakirlik, işsizlik ve yoksullukla mücadele etmek amacıyla çıkarılmıştır. Van genade naar recht (Lütuftan/ihsandan hak sahibi olmaya giden yol), sosyal devlet anlayışının temelini oluşturmuştur.
2.1. Boşanmalarda Patlama
1965 yılında sosyal geçim yardımı (Bijstand) uygulamaya girdiğinde, gelir sahibi olmayan birçok kadın ekonomik özgürlüğünü kazanarak boşanma yolunu seçti. Belediye tarafından sağlanan sosyal geçim yardımı, boşanmalarda belirgin bir artışa neden oldu.
2.2. Toplumsal Bir Gerçek
Eşine ve çocuklarına bakmayan veya bakamayan babaların sorumluluklarını, belediyelerin sağladığı geçim yardımı sayesinde üstlenen anneler, çocuklarını büyütüp eğitebildi. Bu, sosyal yardımların ne denli önemli olduğunu bir kez daha gösteriyor.
Sosyal Geçim Yardımı Aylık Ne Kadardır?
Her yıl enflasyona bağlı olarak artan ve yasal asgari ücrete (Het Wettelijk Minimumloon) eşdeğer şekilde düzenlenen sosyal geçim yardımı (Bijstand), 1 Ocak 2021 itibarıyla 21 yaşından büyük evliler için aylık net 1.825,97 avro olarak belirlenmiştir.
Yalnız yaşayanlar ve çocuklu ebeveynler için farklı sosyal geçim yardımı ödenekleri mevcuttur.
Belediyelerin Sosyal ve Kültürel Katılım Destekleri
Her belediye, kendi bütçesine bağlı olarak düşük gelirlilere sosyal ve kültürel katılım payı desteği sağlamaktadır. Minimabeleid olarak adlandırılan bu destekler şunları içerebilir:
• Gazete abonelik ücretleri,
• Kültürel dernek üyelik aidatları,
• Çocukların spor kulübü aidatları,
• Kütüphane üyelik ücretleri.
Cenaze Masrafları Karşılanıyor mu?
Geçmişte, Almelo’da belediye, yakınları olmayan ve cenaze masraflarını karşılayamayan iki kişinin Türkiye’de defnedilmesini sağladı. Eğer sosyal geçim yardımı hakkı olmasaydı, birçok misafir işçi (gastarbeiders), işsizlik ödeneği (WW) bittikten sonra Türkiye’ye geri dönmek zorunda kalırdı. Bugün 500 bin kişiye ulaşan Türk göçmen nüfusu, muhtemelen 200 bini aşamazdı.
Özel Destek ve Yardımlar (Bijzondere Bijstand)
Belediyeler, yıllık olarak belirledikleri sosyal politikalar doğrultusunda, sosyal kasalar (Sociale Diensten) aracılığıyla çeşitli yardımlar sağlar. Ancak bu yardımların karşılanabilmesi için aşağıdaki koşullar aranır:
1. Masrafların zorunlu ve beklenmedik olması,
2. Başka bir kurumdan karşılanamaması,
3. Kişinin belirli bir birikiminin olmaması.
Örneğin, sağlık giderleri gibi zorunlu harcamalar bu kapsamda dar gelirlilere ödenebilir.
Mültecilere Sosyal Yardım Var mı?
Hollanda’ya mülteci olarak başvuran ve kalıcı oturum izni aldıktan sonra bir belediyeye yerleştirilen kişiler, sosyal kasalar (Sociale Zaken) aracılığıyla sosyal geçim yardımı (Bijstand) almaya hak kazanır.
Son 10 yılda, Hollanda’ya yerleşen 50 bin Suriyeli mülteci bu yardımlardan faydalanmaktadır (CBS verilerine göre).
Kendi İşini Kurma Desteği
İşsizler için, belediyeler kendi işini kurmak isteyenlere özel destek sunmaktadır. Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz) kapsamında, iş kurma planı olan bireyler için izin ve kredi desteği sağlanarak, girişimcilik teşvik edilmektedir.
Sonuç: Sosyal Devletin Geleceği
Hollanda’da sosyal yardımlar, yıllar içinde farklı yasal düzenlemelere tabi tutulmuştur. Sosyal devlet anlayışı, güçlü ekonomiye sahip bir ülkede eşitliği ve refahı sağlamak için önemli bir araç olmuştur. Gelecekte de değişen meslekler ve toplumsal ihtiyaçlara uygun yeni düzenlemeler beklenmektedir
